Zelfvertrouwen doe je zo (volgens Isabel Allende)

Geplaatst op 22-10-2018

Zeg eens eerlijk. Hoe vaak merk jij dat je onnodig onzeker bent? Je hebt bijvoorbeeld een vacature gezien die je op het lijf is geschreven. Vol enthousiasme bedenk je hoe je de baan kunt binnenslepen. Een week later is je geestdrift al weer gesneuveld. Je hebt zelf op de rem getrapt. Je brief kan nog veel beter of de vacature stelde toch niet zoveel voor. Of: de huidige situatie is toch zo slecht nog niet. Het idee van een overstap op korte termijn was bij nader inzien toch wat naïef. Een plek opgeven kan nu nog niet, want dan zijn de gevolgen voor je teamleden niet te overzien. Het is nu niet het moment, want…

Wat echt speelt: gebrek aan zelfvertrouwen.

We kunnen nog zoveel hopen, dromen en plannen, zonder zelfvertrouwen blijven het gedachtespinsels die ons niet verder brengen. Zelfvertrouwen zorgt ervoor dat we in beweging komen, ook wanneer de onzekerheid ons naar de keel vliegt. Het geeft ons ruggengraat wanneer het tegenzit. We durven open te zijn over fouten, eerlijker in de spiegel te kijken, initiatief te nemen en scherpere keuzes te maken. Bij alle verandertrajecten – of het nu om organisatieverandering of je eigen loopbaan gaat – legt zelfvertrouwen een basis waarop verandering mogelijk is. Tegelijk is dat de crux: juist in tijden van verandering, wanneer ik een dosis zelfvertrouwen extra nodig hebt, verschijnt de kleine, onzekere Marja die bij voorbaat al opgeeft.

Wat is het zelfvertrouwen en hoe verhoog je het?

Enige tijd geleden kreeg ik de kans Isabel Allende hierover te interviewen. Een heel aardige, warme, scherpe en – op haar toen 73^e – ook sexy vrouw. Dit is wat ze zei:

“I would say if you are expecting the world to give you self-confidence, you won’t get it. Self-confidence comes from inside. From knowing who you are. Knowing your limitations and your skills. Knowing the things you can do and those you can’t. Work on those you can, and forget the skills you cannot. I know I am not an athlete, so why would I run the marathon?”

Zo zit het dus. En het zijn meer dan mooie woorden.

Het leuke is dat Allende aansluit bij wat onderzoek ons leert. Volgens wetenschappers bestaat zelfvertrouwen uit een aantal ingrediënten.

Allereerst eigenwaarde. Wellicht weet je al dat je een waardevol persoon bent, los van de prestaties die je liet zien. Ik heb dat moeten leren. Lange tijd – en ik ben er nog niet geheel vanaf – was mijn eigenwaarde een variabele die direct afhing van een eindeloze lijst criteria in mijn hoofd. Mijn zakelijk succes, mijn gewicht, banksaldo en de erkenning van vrienden en cliënten, om er een paar te noemen. Inmiddels heb ik geleerd onafhankelijker te worden van dit soort lijstjes. Hoe je dat doet? Ik souffleer Allende: “Self-confidence comes from inside. From knowing who you are.” Zelfonderzoek waarin je specifiek kijkt – en accepteert – waar je kracht ligt, wat je drijft, waar valkuilen liggen en hoe je jezelf soms in de weg zit, helpt bij het versterken van je eigenwaarde, en daarmee je zelfvertrouwen.

Tegelijk is eigenwaarde niet het hele verhaal. Het maakt wel degelijk uit wat je doet. Het tweede element van zelfvertrouwen bestaat namelijk uit vaardigheid, uit in beweging komen, het gebruiken van de talenten die je gegeven zijn. Zodra je te lang op de automatische piloot opereert blijft je ontwikkeling achter en zal je zelfvertrouwen omlaag schieten. Met weer als gevolg dat je nog minder in beweging komt…. Zie daar de negatieve spiraal. Hoe je daar uit ontsnapt? Je kunt bij deze tweede pijler je zelfvertrouwen vergroten door jezelf uit te dagen met doelen die je waarden weerspiegelen. Zet kleine stapjes en evalueer dagelijks je successen. Baseer je acties wel op je zelfkennis. Allende weer aan het woord: “Work on those you can, and forget the skills you cannot. I know I am not an athlete, so why would I run the marathon?”

Een stabiel zelfvertrouwen bestaat uit het balans van deze twee pijlers: de overtuiging dat je goed bent zoals je bent – gevoed door je zelfkennis – en het steeds opnieuw ontwikkelen van de talenten en vaardigheden die je in huis hebt. Het regelmatig uitglijden en opkrabbelen, het continu bijschaven aan wat je leert helpt jezelf niet te overschreeuwen en je beperkingen en kracht in het juiste perspectief te blijven zien.

Wellicht is het je zelfvertrouwen top. Niet getreurd. Dan kun je het zelfvertrouwen van anderen opschroeven. Merk je bijvoorbeeld als leidinggevende dat je medewerkers zich slecht weren in roerige tijden? Passief-agressieve, afhankelijke reacties? Of juist grote ontkenning? De grote valkuil is continu bevestiging geven, in gevecht gaan of medewerkers de juiste richting opduwen. In die gevallen benadruk je onbewust de overtuiging dat iemand het zelf niet kan en schrompelt het zelfvertrouwen verder ineen. Het alternatief? Op een gelijkwaardige manier de ander de gelegenheid geven over zichzelf te leren, bijvoorbeeld door fouten te laten maken, experimenten aan te gaan en gerichte feedback te geven. Laat hem of haar successen opdoen die een weergave zijn voor de eigen waarden en tegelijk de ingezette koers benadrukken. Misschien is nog het allerbelangrijkst het voorbeeld dat je voor anderen bent. Jouw levenshouding kan een anderen inspireren regie te nemen en positief in het leven staan. En wat is er mooier dan dat?

Herkenbaar? Wil je meer weten of zie je dit anders? Ik hoor graag van je.

De theorie over zelfvertrouwen komt uit het boek ‘Vergroot je zelfvertrouwen’, geschreven door psycholoog en promovendus Robert Haringsma’