Wat een zwerver mij leerde

Geplaatst op 22-10-2018

Laatst klaagde een vriend over zijn werk op een ICT-afdeling. Hij klopte data in. Hoe geestdodend kon je het verzinnen? Dat tikwerk kon je niet bepaald zijn grote droom noemen. Alsof hij vastzat in een gevangenis, zo streepte hij dagelijks de dagen weg. Al 64 werkdagen op deze plek. Hij verspilde zijn talent, zijn tijd, zijn leven.

Hij wilde meer. Meer voldoening, meer uitdaging, meer perspectief. Een andere baan, zou dat wat veranderen? Maar wat dan? Hij stortte zijn hart uit: “Soms overvalt het me. Die eindeloze keur aan mogelijke loopbaanpaden. Als een hoge berg spaghetti ligt het voor me. Welke volgende stap past het beste?”

“Is je hele werkdag pikzwart, of heb je ook goede momenten?” vroeg ik hem. Zijn ogen lichtten op. Vol enthousiasme vertelde hij over de contacten die hij onderhield met de schoonmaakster, met de catering en de receptionist. Hij wist hen met flauwe grappen aan het lachen te krijgen, toonde oprechte interesse en bleek een sociaal cement in een verder heel zakelijke omgeving. “Weet je zeker dat je echt niets toevoegt? En dat je je talent niet gebruikt?”, vroeg ik. De vriend keek wat beduusd. “Maar is dat ook mijn werk dan?”

Zodra je je klein en nutteloos in je werk voelt helpt het om het functieprofiel in je hoofd te herschrijven. Denk allereerst een aan al die keren dat je bijdraagt aan het geluk van anderen. Het hoeft niet groots en meeslepend te zijn: voorrang geven, iemand koffie brengen, meedenken, oprechte interesse of een vrolijk welkom aan een collega. De bekende schrijver en psychotherapeut Irvin Yalom noemt dergelijk ogenschijnlijk kleine gebaren ‘rimpelingen’: momenten dat je direct of indirect belangrijk bent voor een ander. Je kunt ze over het hoofd zien. Of wegzetten, want wat stelt een handgebaar of opmerking nou voor? Onderschat ze niet. Zoals kleine rimpelingen in het water uitgroeien tot grote golven, zorgen jouw dagelijkse daden en ideeën dat jij een stempel drukt op anderen, de toekomst en de wereld om je heen.

Voel je nog steeds nutteloos? Ga dan naar stap twee: vat je functieprofiel zo breed mogelijk op. Een bakker doet bijvoorbeeld meer dan het opvullen van een leeg maag. De broodmaaltijd vormt een essentieel onderdeel van dagelijkse en wekelijkse eetrituelen. De bakkers in dit land zijn medeaanstichters van het geluk van al die mensen die dagelijks in bij ontbijt en in de lunchpauze een bammetje verorberen. Wil jij het belang van jouw verrichtingen achterhalen, vraag dan gewoon vijf keer: “Waarom is dat belangrijk?” Waarom is het belangrijk dat de straatmakers de weg repareren? Zodat de auto’s veilig hun weg kunnen vinden. Waarom is dat weer belangrijk? Etc. Etc.

Wat ik wil zeggen (je had het vast al door): de betekenis van je werk zit tussen je oren. Dat is ook wetenschappelijk aangetoond. In een bekend onderzoek onder schoonmakers van een ziekenhuis bleek er een groep te zijn die het werk opvatte als soppen en stofzuigen. Een tweede groep deed precies hetzelfde werk, maar zag zichzelf in het verlengde van het doel van het ziekenhuis: mensen beter maken en het lijden verminderen. De schoonmakers uit die groep zochten oogcontact met patiënten, hielden rekening met eventuele wensen en verwisselden uit eigen beweging schilderijen om de zieken op een slaapzaal eens een ander uitzicht te geven. Het valt te raden: de werknemers met de brede definitie, met oog op het hogere doel, waren vele malen meer gemotiveerd dan de eerste groep.

Een kleine anekdote over hoe je zelfs in de meest bizarre omstandigheden je ‘werk’ naar je hand kunt zetten. Onlangs was ik in San Francisco. Een roltrap bracht mij omhoog uit een metrostation. Ik keek om me heen en hoorde een enthousiaste stem de mensen op straat begroeten: “Mooie dag allemaal! Wat een lekker weertje, vinden jullie niet? Het is een dag om vrolijk te zijn. Om veel te lachen!” De stem bleek van een zwerver te zijn die, weliswaar in besmeurde kleding, met heldere stem en vrolijke teksten een grijns op de gezichten van de voorbijgangers toverde. Een stand-up comedian was er niets bij! Ik hoorde de man even aan en besloot hem een paar dollar te geven en weer door te lopen. De zwerver rende me achterna. “Stop! Stop!”. Ik keerde me om. De zwerver overhandigde mij een bonnetje. “Voor de belastingen, je kunt zelf het bedrag nog invullen,” zei hij. Deze zwerver wist niet alleen anderen op te vrolijken, hij had zich er zelfs in verdiept hoe hij gulle gevers meer dan een dankjewel kon bieden.

Of je nu schoonmaker bent of zwerver, jij bepaalt de betekenis van het werk dat je doet. Voordat jij een nieuwe loopbaanstap zet, ga dan eens na of je jezelf weet uit te dagen betekenis toe te voegen. Want je kunt – net als een in een liefdesrelatie – naar een volgende hoppen en hopen op een ‘perfect match’; uiteindelijk gaat het er ook om welk verhaal je iedere keer opnieuw voor jezelf creëert. Maakt het dan nog uit welk werk je doet? Zit werk geheel tussen de oren en is dit een pleidooi iedere baan voor lief te nemen?

Natuurlijk maakt dat uit. Je leeft er nu eenmaal van op als je doet wat je goed kunt of bijleert op een vlak waar je interesse ligt. Daarnaast kom je het meest tot je recht in een omgeving die past bij je waarden. De vriend had weinig met geld verdienen en targets halen. Met een hoog EQ en sociale inslag wist hij kleur toe te voegen aan de kille, doorgeschoten zakelijke sfeer van het ICT-bedrijf. Goed voor het bedrijf, alom oogstte hij waardering, maar als eenoog in het land der blinden liep hij leeg. Hij verlangde naar meer gelijkgestemden om zich heen.

De vriend wilde verder groeien en koos voor ontslag. Zijn laatste bericht: “Nee, ik heb nog niets, maar ik realiseer me nu wel hoezeer mijn werkopvatting mijn motivatie bepaalt. Werkplezier = betekenis + talent + waarden. En wat betreft dat eerste: dat staat niet op papier, maar zit tussen de oren!”

Wil jij inspiratie over je loopbaan? Kom dan naar het Carrièrecollege, dat ik op 14 sept samen met Arjan Bleeker en De Nieuwe Poort organiseer:

http://denieuwepoort.org/evenement/carrierecollege-14-sept/